Geschiedenis van de Hagenaar

Zoveel waters, zoveel schepen wordt er wel gezegd. Aangezien sommige vaarwaters problemen met zich mee brachten, zijn veel aparte scheepstypen ontstaan. Zo ook de Hagenaar, een rivierschip dat je in het hartje van onze grote steden kon terugvinden. Daar loste het zijn lading, vaak stenen van de steenfabrieken aan de bovenloop van onze rivieren.

Bouwmaterialen waren in grote hoeveelheden nodig voor de snelle groei van de steden aan het einde van de negentiende eeuw. Voor de uitbreiding van Den Haag werden er speciale eisen aan de schepen gesteld. Er was de beruchte drempel bij de gasfabriek aan de Trekvliet, een ijzeren balk Wagerbrug rond 1900op 1,45 meter diepte Delfslands peil. Dan was er nog de Wagenbrug, 'n vaste brug die men moest passeren om in het hartje van de stad te komen. De breedte, de hoogte én de ruimte voor de brug bepaalden de maximale maten van de Hagenaar, te weten een lengte van 26 meter en een breedte van 4,15 meter.

De houten Hagenaar was overboordig gebouwd. In voor- en achterschip versmalden de boorden en liepen zij met de heve van het vlak uit in een klos, enigszins als bij de vlet. Deze houten aken hadden een korte mast met schietende steng, d.w.z. deze steng kon men langs de mast laten zakken, waardoor obstakels als spoorbruggen zonder verdere problemen gepasseerd konden worden.

Toen ze in ijzer gebouwd werden, veranderden ze aanzienlijk van vorm. Van hoekig werden ze rond en glad. Ze kregen die kenmerkende kop die we bij alle ijzeren aken terugvinden. Het achterschip van de Hagenaar is sterk geveegd. Het boeisel loopt rondom in de lijn met de romp. De bovenkant van de helmstok, de bovenkant van de mastkoker en bovenpunt van de steven lagen in één lijn om onder de Wagenbrug door te kunnen. Daartoe moest dan ook nog het bovenstuk van de anker en strijklier omklapbaar zijn. Veel onderdelen zoals zwaarden, strijkklampen en schildpadblokken van de zwaardlieren waren vaak wegneembaar. Daardoor konden nog enkele centimeters gewonnen worden, wat een belangrijke ruimte winst opleverde. Als de bouwmaterialen gelost waren, veelal de IJsselsteentjes, lag het schip uiteraard ruim een meter hoger op het water. In het vlak van het schip bevond zich een kraan die met een stang van het dek opengezet kon worden voor het inlaten van buitenboordwater, zodat voortbomend en jagend ook op de terug weg de lage bruggen genomen konden worden. Buiten de stad begon de hele verbouwing in omgekeerde volgorde en werd met handlenspompen het laadruim van ballastwater ontdaan. Toentertijd een vertrouwd straatbeeld. Bij de al genoemde maten van 26 bij 4,15 meter verplaatste het schip ongeveer 100 ton.

Hagenaars waren echte rivierschepen: licht gebouwd en bijzonder geschikt om tegen de stroom op te zeilen. Voor grootwater als de Zuiderzee en de Zeeuwse stromen waren ze minder geschikt.Het tuig bestond uit een grootzeil met rechte gaffel, fok en eventueel een kluiver. De meeste ijzeren Hagenaars zijn gebouwd tussen 1905 en 1915.

Toen het Laak havencomplex gereed kwam, verdween de behoefte van het scheepsverkeer om in de binnenstad te komen. Grotere Hagenaars werden gebouwd tot ongeveer 180 ton. Kleinere schepen die aan de maten van de Wagenbrug gebonden waren, werden wel "Wagenbruggers" genoemd.

De Hagenaar de Hoop in het bijzonder.

De Hagenaar de Hoop is gebouwd in Mijdrecht en is een echte Wagenbrugger en heeft een ligplaats in het riviertje de Rotte. Clubhuis voor de jongere tak van de zeeverkennners groep de Argonauten. In de nieuwe wijk Ommoord was geen plaats voor een clubhuis, tevens de ontwikkeling zoals hieronder bij sociale of actuele betekenis beschreven, leidde dit tot de aankoop in december 1969. Zie de foto van Hagenaar de Hoop in het riviertje de Rotte op het voorblad.

Esthetische betekenis

Niet alleen liggend in de Rotte, maar vooral ook tijdens vaartochten naar bijvoorbeeld de Friese meren, heeft de Hoop altijd veel bekijks. Veel mensen waarderen het om zo'n historisch schip in gebruik te zien, en we hebben dan ook regelmatig bezoekers. De combinatie van gebruik als onderkomen voor een zeeverkennersgroep zonder al te veel concessies te hebben gedaan aan het uiterlijk van het schip wordt als zeer positief ervaren. Wanneer historische havenplaatsen worden aangedaan, dan past het schip prima in het ‘decor’ en komt het klassieke uiterlijk extra tot zijn recht. Ook het motorgeluid is authentiek, af en toe wordt er vanaf de wal enthousiast geroepen dat de motor een Lister moet zijn.

Sociale of actuele betekenis

De Hagenaar de Hoop doet thans dienst als wachtschip bij een zeeverkennersgroep in Rotterdam. Door de ontwikkelingen in het jeugdwerk van de laatste decennia en de ontwikkelingen in de recreatie tav het kamperen, was een schip als de Hagenaar ideaal om mee rond te trekken als varend kamphuis.